Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci

Integracja sensoryczna to możliwość rejestrowania informacji ze świata zewnętrznego przez narządy zmysłów, ich przetwarzanie w ośrodkowym układzie nerwowym i wykorzystanie do celowego działania (def. wg Jean Ayres).

Proces integracji sensorycznej zaczyna się od pierwszych miesięcy życia płodowego i najintensywniej przebiega do końca wieku przedszkolnego, ale trwa całe życie. Rozwój integracji zmysłów odbywa się w sposób zaplanowany, według określonej kolejności. Czynności niższego rzędu przechodzą w czynności bardziej skomplikowane. Rozwój integracji zmysłów angażuje różne zmysły w różnym stopniu. Dlatego tak ważne jest już we wczesnym wieku dziecięcym zauważenie zaburzeń w ramach integracji oraz podjęcie odpowiedniej terapii.

Uczymy się przez zmysły, w związku z czym, gdyby informacje te w ogóle nie docierały do systemu nerwowego nie byłoby możliwości zdobywania nowych umiejętności, ani rozwoju. Jeżeli na etapie odbioru, przetwarzania, modulacji czy rejestracji jednego lub kilku bodźców dochodzi do zaburzenia, wówczas w układzie nerwowym pojawia się „chaos”, który u dziecka manifestuje się nieprawidłowym, dysfunkcyjnym zachowaniem, przejawiającym się np.: trudnościami w nauce, nadmierną pobudliwością, nadwrażliwością dotykową, zaburzeniami artykulacji i innymi, które utrudniają dziecku aktywność, rozwój motoryczny i poznawczy.

Sprawnie działający układ nerwowy odpowiednio kontroluje napływające informacje wzmacniając te ważniejsze i wyhamowując nieistotne. Dzieje się to poza świadomością - automatycznie. Zakłócenia tej modulacji manifestują się albo nadmierną wrażliwością na bodźce, albo nie zauważaniem ich. Mówimy tu o nadwrażliwości lub podwrażliwości sensorycznej. Dziecko nadwrażliwe sensorycznie, będzie drażniła metka na koszulce, dźwięk przekręcanego w drzwiach klucza będzie zbyt głośny, a jazda windą nie do zniesienia. Może unikać przebywania w miejscach hałaśliwych, ostro oświetlonych (typ „unikacz”) albo ostro sprzeciwiać się drażniącym go bodźcom: zatykanie uszu, „nie założę tej bluzki”, „zgaście światło”. Dziecko podwrażliwe sensorycznie nie będzie zauważało docierających do nie go bodźców, będzie się potykało, może długo kręcić się na karuzeli, nie zauważa że się potyka, nie przeszkadza mu żaden hałas, bo nie zwraca na niego uwagi. Dziecko przez cały czas poszukuje bodźców, intensywnie pobudzających poszczególne systemy zmysłowe, np.: biega obijając się o meble, zwiększa poziom głośności radioodbiornika, pokrzykuje, bez przerwy porusza noga, kołysze się na krześle, zeskakuje z wysokości, ochoczo i długo skacze na trampolinie itp.

Bardzo często pierwsze objawy zaburzonej integracji sensorycznej dostrzegane są w czasie gdy dziecko rozpoczyna edukacje przedszkolną. Ponieważ wszystkie zachodzące zaburzenia zachodzą poza kontrolą dziecka, bardzo ważna jest wczesna diagnoza oraz odpowiednia terapia. Terapia SI rozpoczyna się właśnie od szczegółowej diagnozy pod kątem zaburzeń procesów integracji sensorycznej, która ma zakwalifikować lub wykluczyć dziecko z terapii. Analiza wszystkich składowych badania pozwala terapeucie na określenie czy dziecko przejawia zaburzenia, oraz określić których systemów sensorycznych one dotyczą. Czasem pomaga również zdiagnozować towarzyszące zaburzenia, które utrudniają funkcjonowanie dziecku oraz środowisku w którym dziecko przebywa . Dzięki starannie dobranym ćwiczeniom w ramach terapii dziecko może poprawić: sprawność w zakresie dużej i małej motoryki, uwagę i koncentrację, zdolności wzrokowe i słuchowe, samoświadomość i samoocenę, funkcjonowanie emocjonalne i społeczne.

 Opracowała mgr Katarzyna Filipek 

Bibliografia:

1. Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6 roku życia, Marta Korendo, Jagoda Cieszyńska, wyd. Wydawnictwo Edukacyjne 2012
2. Nie - zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego - diagnoza i postępowanie, Krasnowitz Carol Stock, wyd. Harmonia 2012
3. Zrozumieć sygnały sensoryczne dziecka. Agie Voss, wyd. Harmonia 2017
4. Integracja sensoryczna w rozwoju dziecka. Postawy neurofizjologiczne. Maria Borkowska, wyd. Harmonia 2018