Kształtowanie pojęć matematycznych u dzieci sześcioletnich.

Przedszkole to ważny szczebel systemu edukacyjnego dziecka. To właśnie w przedszkolu niejednokrotnie po raz pierwszy dziecko zapoznaje się z wieloma ważnymi dla niego interesującymi rzeczami, zjawiskami i osobami. Poprzez całokształt swojej pracy przedszkole służy wszechstronnemu rozwojowi dziecka oraz przygotowuje go do nauki w szkole, uważając, ze warunkiem sukcesu w nauce i w przyszłym życiu jest właściwy start szkolny dziecka.

Młodsze dzieci badają rzeczywistość przede wszystkim poprzez działanie, poznają rzeczy i związki między nimi, wykonując różnorodne praktyczne czynności. W miarę rozwoju dziecka zwiększa się rola procesów myślowych, które towarzyszą działaniom, a pod koniec okresu przedszkolnego, częściej je wyprzedzają. Dzieci znajdują przyjemność w pokonywaniu trudności zarówno w zakresie czynności praktycznych jak i intelektualnych.

Kształtowanie pojęć matematycznych obejmuje prowadzenie zajęć i zabaw (z zastosowaniem odpowiednich pomocy dydaktycznych) oraz korzystania z nadarzających się okazji mających na celu:

Kształtowanie pojęć dotyczących położenia przedmiotu w stosunku do innych przedmiotów oraz wyrabianie umiejętności posługiwania się odpowiednimi określeniami: na, pod, przed, poza, obok, wyżej, niżej, daleko, blisko, w prawo, w lewo, naprzeciw, wewnątrz, na zewnątrz.

Określenie kierunku w przestrzeni w toku wykonywanych ćwiczeń z zastosowaniem następujących terminów: w przód, w tył, w górę, na dół, przed siebie, za siebie, w bok, w prawo, w lewo, na wprost.

Określenie wielkości przedmiotów w toku wykonywania czynności manipulacyjnych użyciem terminów: duży, mały, gruby, cienki, wysoki, niski, wąski, szeroki, taki sam.

Różnicowanie pojęć takich jak: wysoki-wysoko, niski-nisko.

Mierzenie za pomocą dowolnie obranej jednostki miary długości, szerokości i wysokości wybranych przedmiotów.

Określenie ciężaru przez porównywanie za pomocą wagi szalkowej z użyciem następujących terminów: ciężki, lekki, cięższy, lżejszy, taki sam.

Określenie pojemności naczyń w czasie mierzenia (przez przelewanie płynów lub przesypywanie ciał sypkich) za pomocą dowolnie obranej jednostki objętości np. kubeczka.

Stosowanie wyrażeń służących do określenia czasu: długo - dłużej, krótko-krócej, teraz-przedtem, potem-najpierw, szybko-wolno, rano, południe, wieczór, dzisiaj, wczoraj, jutro.

Posługiwanie się nazwami dni tygodnia, pór roku, i nazw aktualnego miesiąca.

Zapoznanie z podstawowymi figurami geometrycznymi płaskimi i przestrzennymi: koło, prostokąt, kwadrat, trójkąt, kula, sześcian. Układanie z nich różnych kompozycji, rozpoznawanie w otoczeniu i nazywanie ich.

Wyodrębnianie zbiorów przedmiotów, klasyfikowanie i segregowanie różnych przedmiotów i figur geometrycznych według wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia.

Kształtowanie pojęcia liczby elementów zbioru

Wprowadzenie do arytmetyki liczb naturalnych. Posługiwanie się liczebnikami głównymi w zakresie 10. Dodawanie i odejmowanie liczb naturalnych w zakresie 10. Odczytywanie cyfr oznaczających liczby od 0 do 10 i znaków: <, >, +, -, =. Układanie wzorów typy: 2+3=5, 5>2, 7-2=5.

Wszystkie hasła programowe są ze sobą logicznie powiązane i tworzą integralną całość. Rozszerzają się one dla każdej grupy wiekowej, a wymagania wzrastają zgodnie z postępującym rozwojem dziecka, są coraz trudniejsze. Świat, który otacza dziecko to przede wszystkim świat rzeczy i przedmiotów. Znajomość tych przedmiotów, rozpoznawanie ich i określanie cech prowadzi do tworzenia się u dzieci pojęć matematycznych. Dziecko przyjmuje wobec tych przedmiotów postawę aktywną - mierzy je, liczy, porównuje, segreguje.

Określanie położenia przedmiotów w przestrzeni takie jak: na, pod, za, obok, wysoko, nisko, na prawo, na lewo zapewniają utrzymywanie przez dziecko ładu, wyznaczają miejsce składania przez dzieci np. prac plastycznych, ustawiani obuwia, wieszania ubrania, porządkowania zabawek po skończonej zabawie.

Orientacje przestrzenną kształtuje się przez dotyk, gest, ruch ciała i obserwacje efektu przemieszczenia.

Pojecie przez dzieci określenie wielkości przedmiotów następuje drogą porównań dwóch przedmiotów o przeciwstawnych, dużych różnicach wielkości.

W przedszkolu dzieci bardzo często i bardzo chętnie bawią się mozaiką geometryczną i klockami. Te sytuacje służą poznaniu przez nie właściwości figur geometrycznych płaskich i przestrzennych – kształt wielkość, grubość, kolor, oraz ich nazw.

Już od pierwszych chwil pobytu w przedszkolu dzieci maja praktycznie do czynienia z porównywaniem przedmiotów i tworzeniem zbiorów, gdyż w sali przedszkolnej każda rzecz ma swoje miejsce.

Gdy dzieci nabędą już umiejętności tworzenia i wyodrębniania zbiorów, należy ich uwagę zwrócić na fakt, ze możliwe jest przeprowadzenie dalszej klasyfikacji elementów wyznaczonego zbioru, ze można je pogrupować na kilka grup, jest to wstęp do wprowadzenia pojęcia podzbiory wynika to z tego, ze pewne zbiory zawierają się w innych zbiorach. Z podziałem zbioru na podzbiory dzieci mają do czynienia w wielu naturalnych sytuacjach. Manipulując różnymi przedmiotami, układając je w stosy lub grupki, dzieci w sposób naturalny dzielą zbiór tych przedmiotów na podzbiory.

Typowa sytuacja, w której dzieci mają do czynienia z podziałem zbioru na podzbiory, stwarza regał z zabawkami. Na każdej z jego półek znajdują się zabawki, które tworzą pewien podzbiór w zbiorze zabawek.

Jednym z warunków prawidłowego kształtowania pojęć matematycznych jest właściwe wyposażenie sali przedszkolnej w zabawki i pomoce. W zajęciach matematycznych często wykorzystywane są przedmioty codziennego użytku i zabawki takie jak: wózki, lalki, klocki, piłki.

Bardzo przydatne są najróżniejsze drobiazgi zbierane w tzw. "skrzyni skarbów", a więc pudełeczka po kremach, pastach, flakoniki po perfumach, sznurki, kapsle, korki, kamyczki, zakrętki, koraliki różnej wielkości. Wykorzystywane jest również tworzywo przyrodnicze, które wzbogaca przedszkolny kącik przyrody, a jednocześnie służy jako liczmany: kasztany, żołędzie, szyszki, muszle, liście, pestki śliwek, brzoskwiń.

W salach przedszkolnych jest także duża różnorodność gotowych elementów takich jak: liczydła pionowe, domina liczbowe, gry liczbowe, piramidki, karty logiczne, klocki arytmetyczne. Bardzo często wykorzystywane są także pomoce wykonywane przez same dzieci na zajęciach plastyczno-technicznych. Należy także stworzyć dzieciom jak najwięcej sytuacji naturalnych umożliwiających manipulowanie przedmiotami, ponieważ myślenie i mowa oparte są przede wszystkim na spostrzeżeniach dokonywanych w toku działania. Kształcenie matematyczne dzieci w wieku przedszkolnym określamy jako wielostronne przygotowanie w umyśle dziecka określonego zakresu podstawowych struktur oraz mających z nim związek elementarnych pojęć, tak aby po podjęciu nauki w szkole można było zdobyte przez nie doświadczenia uzyskać w dalszym procesie matematyzacji. "Celem procesu matematyzacji doświadczeń dziecka w przedszkolu jest rozwijanie jego aktywnej postawy intelektualnej wobec sytuacji problemowej, rozwijanie języka wyobrażeń, inwencji i pomysłowości w rozwiązywaniu zadań. Bardzo istotne jest, by w trakcie tego zostały stworzone odpowiednie warunki dla rozwijania zainteresowań dziecka, jego motywacji uczenia się, samodzielności, umiejętności formułowania pytań, odwagi bronienia własnego zdania."

Opracowała: mgr Jadwiga Bator